Bezprawie autorskie i pokrewne

Autor: Rafał Szubstarski

Środowisko hotelarskie jest dość zatomizowane i zdezintegrowane. Problemy 5-gwiazdkowego hotelu z Warszawy czy Krakowa niewiele mają wspólnego z problemami nadmorskich ośrodków wczasowych, a te z problemami niezależnych hoteli 2-gwiazdkowych w średnich miastach bez atrakcji turystycznych. Ale jest jedna kwestia, która jednoczy całą branżę w gniewie – prawa autorskie i pokrewne. A konkretnie „haracz” ściągany nie wiadomo za co, przez kogo i w jakich wysokościach.


Branża hotelarsko-gastronomiczna liczyła na to, że uchwalona właśnie nowelizacja ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych położy kres, w przekonaniu wielu hotelarzy, bezprawnym działaniom różnorakich organizacji zbiorowego zarządzania. A najlepiej, ustali jasny regulamin pobierania opłat za prawa autorskie i pokrewne: kto, ile, za co, komu i dlaczego akurat tyle. Nadzieje hotelarzy nie zostały jednak spełnione. Nowelizacja nie zobowiązała, zdaniem Izby Gospodarczej Hotelarstwa Polskiego, organizacji zbiorowego zarządzania prawami pokrewnymi do wyłonienia spośród siebie jednej, która reprezentowałaby wykonawców w rozmowach z hotelarzami. Czyli dalej do hotelu może przyjść ktokolwiek, machnąć legitymacją, albo nawet nie machać, zagrozić, że przyjdzie z policją i zażądać pieniędzy „ile Pan tam ma”.


JAK JEST

Co budzi największą wściekłość hotelarzy? Wiele rzeczy…

MNOGOŚĆ I NIEJASNE KOMPETENCJE
ORGANIZACJI ZARZĄDU PRAWAMI POKREWNYMI

Za odtwarzanie utworów słowno-muzycznych przez telewizję, radio, CD, czy to w pokoju, czy w lobby, czy w restauracji, właściciele hoteli muszą płacić tantiemy autorskie twórcom i odtwórcom. Opłaty za same prawa autorskie dla twórców zbiera ZAiKS, i to już od 90 lat. Hotelarze krzywią się, ale jeszcze akceptują konieczność tych opłat i większość je uiszcza, choć zasady ich naliczania cały czas stanowią problem.


A „repertuar ZAiKS-u stanowią utwory autorów polskich i zagranicznych, którzy osobiście bądź przez swych następców prawnych lub na podstawie umów o wzajemnej reprezentacji z autorskimi związkami zagranicznymi udzielili ZAiKS-owi prawa do reprezentowania ich na terytorium Polski”. Ale zabawa tak naprawdę zaczyna się dopiero przy organizacjach zbiorowego zarządu, a tych przychodzi do hotelu kilka.


Prawa pokrewne płaci się odtwórcom i wykonawcom utworów, czyli wszystkim z listy płac. A ci zgrupowali się w kilku organizacjach, z których każda jest tak samo ważna. Do hotelarzy najczęściej przychodzi: SAWP – Stowarzyszenie Artystów i Wykonawców Utworów Muzycznych i Słowno-Muzycznych, ci są od wszystkiego: piosenkarzy, muzyków, kabareciarzy itd.; Związek Artystów Wykonawców StoART, od tego samego i ZPAV − Związek Producentów Audio-Video, ci pobierają opłaty dla procentów „za publiczne udostępnianie fonogramu lub videogramu, w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i czasie przez siebie wybranym”. Ale może się też trafić ktoś z ZASP – Związek Artystów Scen Polskich czy Stowarzyszenie Filmowców Polskich, jest też organizacja aktorów. Na liście ministerstwa jest 14 takich podmiotów. A każdy twierdzi, że hotele powinny płacić za publiczne odtwarzanie ich utworów, nawet jeśli ich nie odtwarzają. – Niedługo mogą przyjść kostiumolodzy i powiedzieć, że oni też dają wkład artystyczny w dzieło, więc im też trzeba płacić za prawa pokrewne – irytuje się dyrektor 3-gwiazdkowego sieciowego hotelu w dużym mieście. Często ich metoda działania wygląda tak, że przychodzą do hotelu i grożą, że wrócą za trzy dni z policją, nakazem sądowym i karami, jeśli nie zapłaci się im od razu. Ile? „A ile możesz dać” – usłyszał dyrektor jednego z hoteli nadmorskich.

A za co? Nie wiadomo. Każda organizacja ma niby listę wykonawców, których reprezentuje, ale niechętnie się nią dzieli, włącznie z ZAiKS-em, który twierdzi, że reprezentuje wszystkich, na świecie – bo ma też podpisane umowy z podobnymi organizacjami w innych krajach. – Tylko chciałbym zobaczyć, ile dostaje np. wykonawca samby za to, że puszczam w restauracji muzykę brazylijską – powątpiewa w te opłaty właściciel dużej restauracji w Warszawie. − Brak jest jasności, kto może przyjść po tantiemy w jakiej wysokości i z jakiej racji – mówi Aleksander Pietyra, prezes Izby Gospodarczej Hotelarstwa Polskiego. – Dzwonią do nas czasami nawet ludzie z dużych obiektów, i pytają się nas, co mają zrobić, bo ktoś przyszedł do nich po pieniądze. Nie ma pełnej informacji: komu płacić, ile, za co, dlaczego temu i dlaczego tyle. A o tym, że z tymi organizacjami zbiorowego zarządu różnie może być, świadczy decyzja ministra kultury z 2009 roku „o cofnięciu udzielonego zezwolenia na zbio [...]